Bitkilere Zarar Veren Böcekler Nelerdir? Etkileri Nedir?

4. BİTKİLERE ZARAR VEREN BÖCEKLER VE ETKİLERİ

4.1 TOPRAK SOLUCANI (Lumbricus terrestris L.) :

• Solucanlar toprakta açtıkları galerilerle topraktaki mikroorganizmaların karışmasına ve havalanmasına neden oldukları için yararlı canlılardır. Fakat bu işlem sırasında genç fidelerin kökünün toprak yüzeyine çıkardığı için fidelerin kurumasına neden olur. Bazen bu fideler tamamen kuruduğu için yeniden ekim gerekir.

MÜCADELESİ: Doğada çeşitli avcıları yılan, kuş, kertenkele vb. vardır. Evdeki salon bitkilerimiz için toprak solucanının pratik bir mücadelesi vardır. Bir kap su içerisine tütün koyduktan sonra ve tütündeki nikotin suya geçtikten sonra saksının içerisine dökülür. Nikotin solucanlar için zehirlidir. Bunlarda yeterli olmazssa Dursban,Dinobutan etken maddeli ilaçlar ile 2 -3 kez 20 gün arayla ilaçlama yapmak gerekir.

4.2.SÜMÜKLÜ BÖCEK VE SALYANGOZLAR (Gastropoda; Limacidea- Gastropoda; Helicidea) : 

• Yumurtlarını toprağa bırakır. Nemli havaları sever. Gece faaliyet gösterirler, tek yıllık süs bitkilerinin yapraklarını testere gibi dişleri ile keserek beslenirler, dolaşırken salgıladıkları sümüksü madde ile bitkinin pazar değerini düşürürler. Özellikle seralarda çok fazla bulunur.

MÜCADELESİ: Elle toplanabilirler. Toprak işlemesi topraktaki larvaların ölmesine neden olur. Bunlarda yeterli olmazsa Dinobuton, Methldyd etken maddeli ilaçlarla 2-3 kez ilaçlama yapmak gerekir.

4.3 NEMATODLAR(Meloidogynidea; Meloidogyne spp.) :

• Nematodlar genellikle toprakta, suda ve çürümekte olan organik maddelerde yaşarlar. Birçok türü de bitkilerin çeşitli kısımlarında beslenir ve zararlı olur. Bunlara ‘bitki parazit nematodları’denir. Bitkiyi sokup emer ve bu emgi sonucu köklerde irili ufaklı urlar oluşur. Kökteki iletim dokularını bozar, bitkinin toprakta yeterli besin ve su alımını kısıtlar. Bu nedenle bitkilerde gelişme yavaşlar, bodurlaşma ve sararmalar görülür ve bitki ölebilir.

MÜCADELESİ: Kültürel önlemler önemlidir. Nematodlar karşı kullanılan ilaçlar bitkilere zarar verebilir. Bu nedenle kullanılacak toprak harcının çok iyi dezenfekte edilmesi gerekir. Buharlı toprak sterilizasyonunda nematodlar 50-55 C’ sıcaklıkta 10-20 dakikada ölmektedir. İlaçlı mücadelede Dımethyl dısulfıde terkipli ilaç kullanılır.

4.4.DANABURNU (Gryllotalpa gryllotalpa) :

• Fidanlıklarda ve süs bitkilerinde toprağın altında oluşturdukları galeriler ile bitkilerin köklerini keserek beslenir ve zarar verirler. Yeni gelişen filizleri tamamen kuruturlar, daha çok çürümüş organlarla beslenirler.

MÜCADELESİ: Zordur. Bulundukları galerilere su baskını yapılarak bir önlem alınır. Erginler yumurtalarını koymadan bulup önlem almak gerekir. Galerilere Chlorpyrfos-ethyl etken maddeli (400 gr ilaç,10 kg kepek ile 500 gr toz şeker) ilaç karışımı nemlendirilip köfte haline getirildikten sonra alana uygulanır.

4.5.YAPRAK BİTLERİ (Homoptera; Aphididea):

• Ergin ve larvaları bitkilerin taze sürgünleri ve yapraklarına soktukları hortumlarıyla bitkinin özsuyunu emerek onları zayıf düşürürler. Salgıladıkları ballı madde ile fumajine neden olurlar. Bazı mantari hastalıkların taşıyıcılarıdır.

 

MÜCADELESİ: İlkbaharda taze sürgünlere saldırması fark edilince mücadeleye başlanmalıdır. Evdeki bitkilerde yaprak biti zararına karşı mücadele için bir kaba az su konup biraz arap sabunu ile bulamaç haline getirildikten sonra, toprağı dökülmeden bitki ters yüz edilip bandırılır. Sonra soğuk su ile durulanır. Bunlara karşı kışlık mücadele önerilir. Fideliklerde ve seralarda sarı yapışkan tuzaklar kullanılır. Bunlarda yeterli olmazsa, yaprak biti yoğunluğunu azaltmak için Dimethoate, Prımıcarb terkipli insektisitlerle 2-3 kez ilaçlama yapmak gerekir.

4.6. KABUKLU BİTLER (Homoptera; Diaspididae spp.) :

• Bitkinin özellikle genç sürgünlerinde, meyvelerde, dallarda, gövde ve köklerinde bulunur. Bitkinin dokularına hortumlarını sokarak bitkinin öz suyunu durmadan emmek suretiyle zayıf düşmesine neden olur. Zarar artıkça bitkinin gelişimi yavaşlar, yapraklar dökülmeye ve sonunda bitkinin tamamen kurumasına neden olur.
  

MÜCADELESİ: Kabuklu bit bulaşmış dallar, budanıp ortamdan yok edilmeli, bitki gövdeleri sert bir fırça ile fırçalanabilir. Doğada çeşitli avcıları vardır. Kışlık ilaçlama yapılabilir. Eğer bu yeterli değilse larva çıkış zamanı Chlorpirofos-ethy,Dimethoate etkili madde içeren insektisitlerle ilaçlama yapılmalıdır.

4.7.KOŞNİL (Homoptera; Coccidea spp.):

• Şişkin vücutlu böcekler olup, genellikle kendini bitkide bir yere tespit ederler. Beslenirken bolca ballı madde salgıladıkları için fumajine neden olurlar. Bir dişideki yumurtadan 300-500 adet larva birden bire çıkarak dallardaki sürgünlerin gelişmesini engeller. Bunların beslenmesi sonucu ağaçlar zayıflar zarar arttıkça parklar ve seralarda bulunan bitkilerdeki genç filizlerde geriye kuruma görülür veya tamamen kurur. Salgıladıkları ballı madde ile çiçeklerin pazar değerini azaltır.

MÜCADELESİ: Zordur biyolojik mücadele veya izolasyon yapılabilir. En önemli mücadelesi bulaşık kısımları yok etmek için yapılan budamadır. Islak bezle silinebilir, arap sabunu mücadelesi ve kışlık ilaçlama bu zararlı içinde önerilir. Baharda genç evrede kışlamış bireylere karşı nisan ayında, yumurtadan çıkmış hareketli larvalar ve yaprak üzerindeki genç nimflere karşı mayıs veya haziran aylarında Chloryprıfos-ethyl,Deltametrin etken maddeli ilaçlar uygulanabilir.

4.8.BEYAZ SİNEK (Homoptera:Aleyrodidea spp.) :

• Genç dönemde bitkinin yaprağının altında bulunur, erginler bitkiden bitkiye geçer. Kolay görünür, çok küçüktür, süs bitkilerine fazlasıyla zarar verir, çok çabuk çoğalır, bitki öz suyunu emerek zayıf düşmesine ve ballı madde salgılamasına neden olur. Bulaşık olduğu bitkilerin yapraklarında sararma ve kuruma görülür. Bitkinin fotosentez yapmasını engeller. Filbahri, ateş dikeni, atatürk çiçeği, arap saçı, süs narı gibi bitkilerde oldukça fazla bulunur ve zarar verir. Bazen bitkinin tamamen kurumasına neden olur.

MÜCADELESİ: Kullanılan ilaçlara çok çabuk bağışıklık kazandığı için sık sık ilaç değiştirmek gerekmektedir. Bunun için fideliklerde ve seralarda sarı yapışkan tuzaklar kullanılabilir. Beyazsinekte beslenme sonucu salgıladığı ballı madde nedeniyle Fumajine neden olur. Ayrıca kışlık ilaçlama bu zararlı içinde önerilir. Arap sabunu uygulaması ev bitkileri için önerilebilir. Deltametrin, Cypermetrin,Abamectin etken maddeli insektisitlerle mücadele önerilir

4.9.KIRMIZI ÖRÜMCEKLER, AKARLAR (Acarina; Tetranychidae spp.) :

• Çok yıllık geniş yapraklı ağaçlarda oldukça yaygındır. Kırmızı örümcek genellikle ılık havada konduğu yere bıraktığı yumurtalar ile ağ örer, gözle zor görünür. Çok dikkat etmek gerekir. Kırmızı örümcek, bitkinin yaprak, çiçek, tomurcuk, meyve ve dallarına hortumunu sokup tamamen öz suyunu emerek, bu kısımların sararıp, zamanla bitkinin kurumasına neden olur. Önemli bir zararlıdır.

MÜCADELESİ: Mümkünse kültürel önlemlerle (temiz çalışma koşulları) yapılmalıdır. Kırmızı örümcek çabuk üreyen(bir yumurtadan 50 larva) bir zararlıdır. Önemli olan mücadele, kimyasal mücadeledir. Bitkilerde ağ oluşturmadan mücadele yapılmalıdır. Ağ oluşturursa mücadelesi zordur. İlaçlı mücadelede akarisit denilen ilaçlarla çeşitli dönemlerde ilaç uygulanmalıdır. Kışı yumurta olarak geçiren dallar budanıp yok edilmelidir. Gerekirse kışlık mücadele önerilir. Ayrıca gerekli hallerde Abamectin,Malathion terkipli ilaçlarla 2-3 kez ilaçlama yapılır.

4.10. MANASLAR (MAYIS BÖCEĞİ) (Melolontha Melolontha) :

• Mayıs –Haziran aylarında gece ışığa doğru uçarlar. Erginler çiçek, tomurcuk ve yapraklarda beslenerek bitkilere zarar verirken; toprakta yaşayan larvalar fidan ve ağaçların köklerinde beslenerek zarar verir. Zarar arttıkça ağaçlar zayıflar, kurur ve sonuçta ölür. Ergin çıkışları yoğun şekilde Haziran, Temmuz başında olur. Erginleri tıss diye ses çıkarır. Dişiler yumurtalarını toprağa topluca bırakır. Halk arasında kadı lokması olarak da anılır. Önce tek yıllık bitkilerde beslenen larvalar daha sonra fidanların ve ağaçların köklerine saldırır. Saçak kökleri ve aşı gözlerini kurutur.

MÜCADELESİ: Erginleri sabah ve akşam ışığa uçtukları saatlerde toplanabilir. Yabancı otlar temizlenmeli ve erginler yumurtalarını toprağa bıraktıktan sonra toprak bellenerek havalandırılır. Kullanılacak çiftlik gübresi ilaçlanıp toprağa karıştırılır.Sonbaharda yapılacak belleme ve çapalama larvaları güneşe maruz bırakır.Kuşlar beslenerek bunların sayısını azaltabilir Larvalara karşı Sonbahar yağmurlarından sonra zararlı bulunan bitkinin taç izdüşümü boyunca Dimethoate terkipli ilaçlar yapılabilir.Daha sonra çapalanarak ve sulanarak toprağın derinlerine inmesi sağlanır.

4.11.THRİPSLER (Tyhsonoptera; Triphidea spp.) :

• Bitkilerin yaprak, çiçek ve tomurcuklarını sokup özsuyunu emerek ve gümüşü, koyu saydam renkler oluşturarak görünüşlerini bozar. Bazı virüs hastalıkların taşıyıcılarıdır.

MÜCADELESİ: Yurtdışında oluşturulan Mavi yapışkan tuzaklar yaygın olarak kullanılmakla beraber ülkemizde azda olsa yeni yeni kullanılmaktadır. Tamaron,Folimat,Methomyl terkipli insektisitlerle 2-3 kez ilaçlama yapılabilir.

4.12 UNLU BİTLER (Homoptera; Pseudococcidae spp.) :

• Üzerindeki un görünümlü mumsu tabakadan tanınırlar. Bitkinin tüm aksamından bulunabilirler. Sokup emerek beslenirler. Beslenmeleri sonucunda sarı lekeler çukurlaşmalar, bitkide gelişme geriliği, meyve ve çiçekte dökülme, şekil bozukluğu, ballı madde salgısı ve bunun sonucunda fumajine neden olur.

MÜCADELESİ: Bulaşık olduğu dallar budanıp yok edilmelidir. Gövdesi sert bir fırça ile fırçalanabilir. Düz ve sert yapraklı bitkiler su, sıvı bitkisel yağ ile ıslatılmış yumuşak bir bezle silinebilir. Arap sabunu ile mücadele yöntemi bu bitkilere de önerilir. Dimethoate,Malathion terkipli ilaçlar kullanılır.

4.13 PAMUKLU BİTLER :

• Vücudunda bulunan pamuksu madde ile tanınırlar. Yapraklarda ve yumrularda bulunur. Erginler pamuksu yumağın içinde olduğu için mücadelesi zordur. Bitkinin dallarında, yapraklarında ve genç sürgünlerinde emgi yaparak zarar verir ve ballı bir madde salgılar. Bu madde fumajine neden olur. Bazı virüs hastalıkları diğer bitkilere taşır.

MÜCADELESİ: Mücadeleye geç kalmadan hemen başlanmalıdır. Bazı ev bitkilerinde bulaşık kısımlar ıslatılmış yumuşak bir bezle silinebilir. Dimethoate,Malathion etken maddeli ilaçlar kullanılır.

4.14. YAPRAK BÜKENLER (Lepidoptera; Tortoricidea Archips spp.) :

• Kışı kalın dallarda ve gövdede yumurta halinde geçirirler. Salgıladıkları ipek ağlarla buketlerdeki yaprakları birbirine bağlayarak, bükerek içinde yaprak, tomurcuk çiçek ve yapraklarında beslenirler. Bu yapraklar elle açıldığında rahatsız olan larva geri geri giderek kendini bir ağla aşağı atar bükülmüş yaprak içinde gelişmesini tamamlayarak pupa olur ve haziran ayında ergin kelebek olur.

MÜCADELESİ: Bulaşık dallar budanıp ortamdan uzaklaştırılmalıdır. Kışlık ilaçlama yapılabilir.Malathion terkipli insektisit kullanılabilir. Yaprak Büken Zararı Yaprak Büken Pupası

4.15.ARMUT KAPLANI (Hemiptera; Tingidea Stephanitis pyri) :

• Ateş dikeni, Japon elması ve güllerde zararlıdır. Nimf ve erginleri yaprağın altında özsuyunu emerek beslenir. Yaprağın üstü sarı lekelerle kaplanır. Zamanla bu lekeler kahverengileşir ve üstten yanmış gibi görülür. Yaprağın altı ise böceğin gömlek atıkları ve tipik siyah renkli pislikleri ile kaplanmıştır. Böceğin beslendiği yapraklar dökülür ve bitkide gelişme yavaşlar ve durur.

MÜCADELESİ: Nisan ayında erginler yumurta koymadan 1. ilaçlama, Haziran ayında larva çıkış zamanında 2. ilaçlama yapılır. İlaçlamada Dimethoate,Malathion terkipli insektisitler kullanılır. Ağ kurduna karşı ilaçlama yapılmış ise bu zararlıya karşı ilaçlama yapılmayabilir.

4.16. AĞ KURDU (Lepidoptera;Yponomeuta spp.) :

• Bitkide sürgünlerde oluşturdukları ağların içinde beslenerek yaprakları kısmen tüketebilirler. Yaz aylarında son dönem larvalar dalları ve ağaçları geniş ağlar içine alır ve tüm yaprakları tüketirler. Bunu yapan larvalar uçarak başka bahçelere de zarar verirler. Süs elması, akdiken, söğüt gibi ağaçları tamamen yapraksız bırakabilir.

MÜCADELESİ: En önemli mücadelesi zamanında budama yapılması ve budama artıklarının ortamdan uzaklaştırılıp yok edilmesidir. Larvaları ağ oluşturmadan ilaçlamaya başlanmalıdır. Ağ oluşturmuşlarsa mücadelesi çok zordur. Kabuklu bitlere karşı yapılan kış ilaçlaması ağ kurduna da etki yapar. İlaçlaması her yıl yapılmayabilir. Yapılan kontrolde gerek görülürse Chlorpyrifos-ethyl terkipli insektisitle ilaçlama yapılabilir.

4.17.TEL KURDU (Coloptera; Elateridea Agriotes spp.) :

• Toprakta yaşayan larvaları uzun, sert, yapılı ve kızılımsı renktedir. Kışı larva ve ergin olarak toprakta geçirir. Topraktaki yumurtalardan çıkan larvalar kök ve yumruların içinde galeriler açar ve beslenerek zarar verirler. Bitkinin kurumasına ve yumruların çürümesine neden olur.

MÜCADELESİ: Yaz sonu ve sonbaharda larvaları öldürmek için toprak işleme önerilir. Göllendirme şeklindeki sulama larvaları öldürür. İlaçlı mücadelede Dursban, Korban,Imıdacloprıd terkipli ilaçlar önerilir.

4.18 YEŞİL KURT (Lepidoptera; Noctuidea) :

• Adını yeşil renkli larvalarından almaktadır. Bu larvalar yaprak ve sürgünleri kemirmekte, ancak esas zararını tomurcuklarda yapmaktadır. Tomurcukları delerek içine girmekte, tomurcuğu kemirerek içini pislikleriyle doldurmakta, oradan diğer tomurcuklara atlayarak beslenmeyi sürdürmektedir.

MÜCADELESİ: Yeşil kurtla mücadeleye larvalar beslenmeye başlamadan, erken dönemde başlanmalıdır. Bacillus thurigiensis karışımları bu zararlıyı baskı altında tutmakta etkili olmaktadır. Bununla birlikte, Methomyl, Cypermethrin terkipli ilaçlar kullanılabilir.

4.19. FİDAN DİP KURDU (Coloptera; Buprestidea Capnodis spp.) :

Kök boğazındaki delikler fidan dip kurdu erginlerinin belirtileridir. Larvalar köklerdeki kabukların altında galeriler açarak beslenirler. Bu durum bitkinin yeterli besin alamamasına ve zayıflamasına neden olur. Zararlı sayısı arttığında fidanlar hemen, diğer ağaçlar ise 2-5 yılda kurur.

MÜCADELESİ: Dayanıklı bitkiler seçilmelidir. Kök boğazında böceklerin saklanabileceği yabancı otlar yok edilmelidir. Sabah erken ve akşam geç saatlerde erginler elle toplanabilir. Yaz aylarında 15 gün arayla ağaçların gövdeleri 1 m yüksekliğe kadar ayrıca 1 m yarıçapında kök boğazı civarına Dimetoathe terkipli ilaç kullanılmalıdır.

4.20.TEKE BÖCEKLERİ (Coloptera; Buprestidea Agrilus spp.) :

• Larvaları kabuk altında odun dokusunda galeriler açar. Larvaların beslenmeleri soncu bitkinin özsuyu azaldığından yapraklar, çiçekler kurur ve dökülür. Daha sonra tüm dal kurur.

MÜCADELESİ: Huş, ıhlamur, süs elması, süsü eriği, gül gibi bitkilerin ölümüne neden olur. Kavak ve söğütlerde zararlıdır. Zararlı dalların kesilip ortamdan yok edilmesi gerekir. Bitkilerin iyi yetiştirilmesi gerekir. Gerektiğinde Dımethoate terkipli bir ilaç kullanılabilir.

4.21 YAZICI BÖCEKLER (Coloptera; Scoltyidea Scolytus spp.) :

• Geniş yapraklı ağaçlarda görülmekle beraber genellikle çam, ladin, köknar ve sedir gibi ibreli ağaçlardaki zararı daha fazladır. Kabuk ve odun dokuda galeriler açar ve galerilerin içini pislikleri ile doldururlar. Zayıf düşmüş ve yaşlı ağaçları tercih etmekle beraber sağlıklı ağaçlara da saldırabilmektedir. Ağaçta açtığı yaralar diğer mantari hastalıklara giriş kapısı açmaktadır. Ergin ve larvaları bitkinin iletim sistemine zarar vererek ağaçların zamanla ölmesine neden olmaktadır.

MÜCADELESİ: Kültürel mücadeleyle, bitkilerin zararlı etmenlere karşı güçlü ve dayanıklı olması sağlanmalıdır. Budama artıkları ortamdan uzaklaştırılıp yakılmalıdır. Yaşlı dal ve kütükler tuzak bitki olarak bırakılmalı, talaş çıkışı görülür görülmez yakılarak yok edilmelidir. Feromon tuzaklar(cinsel çekici tuzaklar) ormanlık alanlarda etkili şekilde kullanılmaktadır. Gerekli hallerde Methiocarb terkipli insektisitle nisan-mayıs aylarında ilk, temmuz-ağustos aylarında ikinci ilaçlama yapılabilir.

BİTKİ KORUMA İLAÇLARININ ZARARLI ETKİLERİ

Bitki Koruma İlaçlarının İnsanlara ve Diğer Sıcak Kanlılara Etkisi: Ağız, deri ve solunum yoluyla etkileyerek zehirlenmelere ve hatta ölüme neden olabilir.

Bitki Koruma İlaçlarının Böceklere ve Arılara Etkisi: Bizim için faydalı olan böcekler (asalak veya avcı) ile hayvanların bulunduğu yerlerde ilaçlama yapacaksak çok dikkat etmeliyiz. Arıların tozlanma zamanında ilaçlama yapmamalıyız.

Bitki Koruma İlaçlarının Balıklara, Kuşlara ve Yeraltı Sularına Etkisi: Zirai mücadele ilaçları sulara karışarak balıklara zarar verir, kuşlarda yedikleri yiyeceklerden dolaylı yoldan zehirlenirler, insanlar ve hayvanlar yer altı sularına karışan ilaçlardan zehirlenirler. İlaçlama yaparken tüm bunlara dikkat etmeliyiz.