Elektronik Ticaret (E-Ticaret) Nedir? E-Ticaret Etkileri ve Güvenlik

  • Whatsapp

1.1 ELEKTRONİK TİCARET (E-TİCARET) NEDİR?

Bilindiği gibi “ticaret” ifadesi kavramsal olarak “mal veya hizmetin satın alınması ve satılması” işlemlerini kapsamaktadır. Bu sürecin elektronik ortamda, Internet üzerinde yapılması E-Ticaret kavramını ortaya çıkarmıştır.

Müşteri beklentilerindeki mal ve hizmet arzındaki artış, iş dünyasındaki rekabeti küresel ölçekte zorlaştırmaktadır. İşadamları buna uyum sağlamak için organizasyonlarını ve çalışma tarzlarını değiştirmekte, firma-müşteri-tedarikçi arasıdaki bariyerleri İnternet ve E-Ticaret ile kaldırmaktadır.

Elektronik ticaretin yasal çerçevesinin çizilmesi için önemli çalışmalar yapan UNCITRAL’in 1996 yılında hazırladığı Model Yasa’ya göre, ticari aktiviteler kapsamında her türlü veri mesajının, EDI (Electronic Data Interchange), Internet, e-mail gibi gelişmiş yöntemlerin yanında, telekopi ve fax gibi daha az karmaşık veri iletimi yöntemleri kullanılarak elektronik ortamda değişimine elektronik ticaret denilmektedir.

Avustralya’nın hazırladığı bir çalışmada elektronik ticaret, elektronik yöntemler (fax, telex, EDI, Internet ve telefon vb) kullanılarak ticaret veya ticaretle ilgili her türlü bilgiye ilişkin işlemin yapılması gibi geniş bir tanımla ele alınmış, ama bu tanımın genişliğinin yol açabileceği zorlukları ortadan kaldırmak için sözkonusu raporda terim, açık veya kapalı ağlar üzerinden ticaretle ilgili her türlü bilginin bilgisayarlar arasında iletilmesi olarak daraltılmıştır. Yine ABD’de Washington Eyaleti’nce hazırlanan “Strategic Information Technology Plan”‘da ise, işle ilgili bilginin iki veya daha çok kuruluşun bilgisayarları arasında elektronik olarak değişimi olarak tanımlanmıştır. Bu tanımı takiben, elektronik ticaretin en önemli teknolojik amacının, iş dünyası ve hükümet kurumları ağlarının her birinin diğeri ile, kullanılan bilgisayar platformu ne olursa olsun, haberleşebileceği şekilde güvenli tek bir ortamda birleştirilmesi olduğu belirtilmektedir. IBM’in tanımında “e-business”‘in bir alt bölümü olarak ele alınan e-ticaret, Internet teknolojisi kullanılarak ticaret yapılması olarak ele alınmaktadır.

OECD’nin tanımında ise kurumların ve bireylerin katıldığı ve metin, ses, görsel imaj gibi sayısallaştırılmış verinin işlenerek, açık veya kapalı ağlar üzerinden iletilmesine dayanan ticaretle ilgili işlemlere elektronik ticaret denilmektedir.Bu çerçevede E-Ticaret aşağıdaki eylemleri kapsayan bir süreç olarak tanımlanmaktadır;

  • Ticaret öncesi firmaların elektronik ortamda bilgilenmesi ve araştırma yürütmesi,
  • Firmaların elektronik ortamda buluşması,
  • Ödeme sürecinin yerine getirilmesi,
  • Taahhüdün yerine getirilmesi, mal veya hizmetin müşteriye teslimi,
  • Satış sonrası bakım, destek, vb. hizmetlerin temin edilmesi.

Toparlamak gerekirse elektronik ticareti, doğrudan fiziksel bağlantı kurmaya ya da fiziksel değiş tokuş işlemine gerek kalmadan, tarafların elektronik olarak iletişim kurdukları her türlü ticari iş etkinliği6 olarak tanımlayabiliriz.

E-Ticaret ile daha esnek yapıya kavuşan, tedarikçileri ile daha yakın çalışan, müşterilerinin beklenti ve ihtiyaçlarına daha hızlı cevap veren firmalar da, global ölçekte değişim yaşamaktadır. E-Ticaret, firmalara en iyi tedarikçiyi seçme ve tüm dünyaya satış yapma imkanı sunmaktadır.

1.2 ELEKTRONİK TİCARETİN GELİŞİMİNİN TARİHSEL BOYUTU

Elektronik ticaretin gelişiminin tarihsel boyutuna baktığımızda iki önemli gelişimin belirleyici olduğunu görmekteyiz7. Bunlardan birincisi, etkileşimli çoklu ortam hizmetlerinin gelişmesi ve bilgisayar, haberleşme ve televizyon yayımcılığı sektörlerinin gittikçe içiçe geçmesi, ikincisi ise piyasaların küreselleşmesi ve liberalizasyonudur. Uluslararası ticaretin ve buna paralel olarak etkin mal ve hizmet taşıma yöntemlerinin gelişmesi, ülkeler arasındaki ekonomik bağımlılığın düzeyini artırmış ve ürünlerle piyasaların küreselleşmesine yol açmıştır. Bilgi toplumuna doğru gidişin temel dinamikleri olan bu gelişmeler, sanayileşmiş ülkelerin bilgi yoğun hizmetlerle yeniden yapılanma sürecini başlatmıştır. Bu sektör, ekonomide tarım ve sanayiden daha hızlı gelişen en güçlü kesim haline gelmiştir. Elektronik ticaret ise, bilgi toplumunun uygulanmasında en önemli alanlardan biridir.

Günümüzde bilginin ve verilerin elektronik olarak değişimi uluslararası ticaretin en önemli bölümlerinden biri haline gelmiştir. Uluslararası ticareti düzenleyen geleneksel kuralların, bu gelişimi karşılayabilecek esneklikte olmadığı ve yeni düzenlemelere gerek duyulduğu kısa sürede kendini ortaya koymuştur. Bu durum, ekonomik yaşamın her yönü için geçerliyken, özellikle haberleşme sektöründe çok acil düzenlemelere gerek duyulmuştur. Günümüzde, 1970’lerin başındaki ulusal düzeyde tek bir kuruluşun sunduğu haberleşme hizmetlerinden, tam liberalizasyonun hedeflendiği, rekabetin teşvik edildiği ve kullanıcı isteklerinin yönlendirdiği rekabetçi bir ortama gelinmiştir. Bilginin haberleşme ağları üzerinden gönderilmesi, alınması ve yönetilmesi, dünyanın her tarafında benzer standartların kullanıldığı, karşılanabilir maliyetlerle, ayrım gözetmeyen, evrensel erişimin sağlandığı bir düzeyin oluşturulmasını gerek kılmaktadır. Kısaca, bilginin taşınmasındaki ana araçlarından olan telekomünikasyonun, ekonomik faaliyetlerin küreselleşmesinde çok temel bir rol oynadığı söylenebilir.

Elektronik ticaret ve Internet’in gelişimi ile ilgili bazı rakamlar ise şu şekildedir:

  • 1996 yılında tüm dünyada Internet’e bağlanan kişi sayısı 40 milyon civarındaydı. 1997 sonunda bu rakam 100 milyona yükselmiştir. 2005 yılı sonunda bu rakamın 717 milyona ulaşacağı tahminleri vardır (Computer Industry Almanac Inc.). Bu tahminde bölgesel dağılım şu şekilde verilmiştir: Kuzey Amerika 230, Batı Avrupa 202, Asya-Pasifik 171, Güney ve Merkezi Amerika 43, Orta Doğu ve Afrika 23.6 milyon.
  • Aralık 1996’da kayıtlı alan adı sayısı 627.000’di. 1997 sonunda bu rakam 1.5 milyon olmuştur. Internet trafiğinin her yüz günde bir iki katına çıktığı belirtilmektedir.
  • Cisco Systems, 1996’da Internette yaptığı satışların 100 milyon doların üzerinde olduğunu açıklamıştır. 1997 sonunda ise 3.2 milyar dolarlık yıllık değere ulaşılmıştır.
  • 1996’da Amazon.com Internet’te 16 milyon, 1997’de 148 milyon dolarlık kitap satışı yapmıştır. ABD’nin en büyük kitap dağıtım firmalarından Barnes&Noble Amazon.com ile rekabet için kendi online mağazasını kurmuştur. Ağustos 1999’da yapılan bir araştırmada Amazon.com, buy.com ve barnesananoble.com, webin en önemli elektronik pazarlamacıları olarak ilk üç sırayı paylaşmışlardır.
  • Ocak 1997’de Dell Computers Internet’te günde 1 milyon dolardan biraz daha az düzeyde bilgisayar satışı yapmakta iken, Aralık 1997’de şirket günlük satışları 6 milyon dolara ulaşmıştır.
  • A.B.D.’nin ve dünyanın en önemli ISS’lerinden olan America Online (AOL) Temmuz 1999’da mali yıl gelirini 4.8 milyar dolar olarak açıklamıştır. Net kar ise 396 milyon dolardır. Geçen yıl bu miktar 59 milyon olarak açıklanmıştı. 17.6 milyon abonesi olan AOL’nin bağlı şirketi CompuServe’in ise 2 milyon abonesi vardır.
  • Auto-by-Tel adlı Internet’te sitesi olan bir firma 1996 boyunca 345.000 satış yaparak 1.8 milyar dolarlık rakama ulaşmıştır. Kasım 1997 sonu itibariyle aylık 500 milyon dolarlık satış yapıldığı (yıllık 6 milyar dolar), her ay ise ortalama 100.000 adet sipariş kabul edildiği sözkonusu şirket tarafından açıklanan rakamlardır. (U.S. Department of Commerce, The Emerging Digital Economy)
  • Internet üzerinden firmaların doğrudan tüketicilere yaptığı on-line satışların değeri 1998 yılında 14.9 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir (Boston Consulting Group). 1999 sonunda bu rakamın 36 milyar dolara ulaşması beklenmektedir. Webdeki satıcıların tüketicileri alışveriş yapmaya teşvik etmek için yapması gereken yatırım, online işlem başına 22-24 dolar olarak tahmin edilmektedir.
  • Forrester’a göre 1997 yılında Internet üzerinden firmalar arasında yapılan mal ve hizmet ticaretinin rakamı 8 milyar dolara ulaşmış olup, bu rakamın 2002’de 327 milyar dolara ulaşması beklenmektedir. (Forrester Research Inc.)
  • Price Waterhouse, on-line mal ve hizmet alışverişinin 2002’de 434 milyar dolara ulaşacağını, bunun 94 milyarlık kısmının, tüketicilerin yaptığı mal ve hizmet alışverişinden kaynaklanacağını belirtmektedir. Bu rakamın 1998 yılında 5 milyar dolar olacağı yine aynı araştırma kuruluşu tarafından açıklanmıştır.
  • EMarketer’ın “1998 eCommerce Report” adlı çalışması, tüketicilerin on-line alışveriş tutarlarının 2002 yılında 26 milyar dolar olacağını açıklamıştır. Firmaların kendi aralarında gerçekleşecek ticaretin rakamı ise 268 milyar dolar olarak tahmin edilmiştir.
  • Dataquest’in tahminlerine göre ise 2003 yılında firmalar arası elektronik ticaretin hacmi 800 milyar dolar civarında gerçekleşecektir (Financial Times Ltd.-FT Guide to Digital Business, Autumn 1999).
  • IDC’nin 1998 Avrupa Bilgi Teknolojisi Forumu’nda açıkladığı rakamlara göre, Avrupa’da Internet teknolojisine yapılan harcamalar bu yıl beklenen 32 milyon dolarlık düzeyden, 2000 yılında 425 milyon dolara çıkacaktır. Elektronik ticaretten elde edilen gelir ise bu yıl beklenen 32 milyar dolarlık düzeyden 2002 yılında, 425 milyar dolara çıkacaktır. Bu rakamın % 79’unun firmalar arası işlemlerden olacağı tahmin edilmektedir.
  • IDC’nin Avrupa’da 8 ülkenin önde gelen 300 firmanın yöneticileri ile yaptığı görüşmelerde % 82’si elektronik ticaretin iş stratejilerini etkileyeceğine, %19’u rekabet üstünlüğü sağlayacağına inandıklarını, % 39’u ise web üzerinden satış yapmaya yönelik planları olduğunu belirtmiştir. (Kaynak: Nua Internet Surveys: http://www.nua.ie/surveys)

2.1 E-TİCARET’TE TARAFLAR

E-Ticarette taraflar dört ayrı başlıkta incelenmektedir;

Firma-Firma : Firmaların elektronik ortamda tedarikçiye sipariş vermesi, faturalarını temin etmesi ve bedellerini ödemesi bu bölümde değerlendirilmektedir. 1999 yılı verilerine göre; Firma-Firma kategorisindeki ticari işlemler, E-Ticaret cirosunun %90’nını oluşturmaktadır.

Firma-Müşteri : WWW teknolojisindeki hızlı gelişmeler sonucunda ortaya çıkan Sanal Mağaza uygulamaları ile İnternette firmalar elektronik ortamda; bilgisayardan otomobile, kitapdan pizzaya birçok ürünün doğrudan tüketiciye satışını yapmaya başlamıştır.

Firma-Kamu : Firmalar ile kamu kuruluşları arasındaki ticari işlemleri kapsayan bu bölümde kamu ihalelerinin İnternette yayınlanması ve firmaların elektronik ortamda teklif vermeleri ilk örnekleri oluşturmaktadır. E-Ticaretin yaygınlaşmasını desteklemek amacı ile kamunun vergi ödemeleri, gümrük işlemleri de sanal dünyaya taşınmaktadır.

Birey-Kamu : Henüz yaygın örnekleri olmayan bu kategoride ehliyet, pasaport başvuruları, sosyal güvenlik primleri ile vergi ödemeleri, vb. uygulamalar ile Elektronik devlete geçişin sağlanması planlanmaktadır. İngiltere hükümeti, 2005 yılında tüm kamu hizmetlerinin elektronik ortamda yapılabileceği ve Elektronik Devlet’e geçişin tamamlanacağını duyurmuştur. 2002 yılına kadar ise tüm okul ve kütüphanelerin İnternet bağlantılarının sağlanması planlanmaktadır.

Elektronik ticaretin çok güncel bir konu olması, yeni bir uygulama ve kavram olmasından kaynaklanmamaktadır. Bilgi toplumuna doğru gidişin temel dinamikleri olan bilgi ve haberleşme teknolojileri esasen, 1970’lerin başından itibaren firmalar arasındaki elektronik ticarette, EDI ile kapalı ağlar üzerinden uygulanmaya başlanmıştı. Yeni olan ve bilgi teknolojileri/elektronik ticaret konusunu gündeme oturtan, Internet’in gelişimi ile açık ağlar üzerinden daha basit yöntemlerin çok geniş bir kullanıcı çevresinin hizmetine girererek, ekonomik ve sosyal hayatın tüm boyutlarını etkilemeye başlamasıdır.

Elektronik ticaret konusunda basında çıkan haberler genelde kitap, şarap ve bilgisayarların elektronik yoldan satışı üzerinde yoğunlaşsa da, firma-tüketici kısmında ağırlıklı olarak yer tutanlar seyahat ve bilet satışı, yazılım, eğlence (oyunlar ve çekilişler), bankacılık, sigortacılık, danışmanlık, bilgi sunma, yasal konularda danışmanlık, emlakçılık ve gittikçe artan oranda sağlık, eğitim ve devlet hizmetleridir.

Kapalı ağlar üzerinden elektronik ticaretle Internet’te elektronik ticaretin klasik özelliklerini şu şekilde karşılaştırabiliriz:

Geleneksel ET

Internet’te ET

Firma-firma arasında

Dört düzeyde

Sanayiye özgü, kapalı topluluklar

Açık pazar, global ölçek

Sınırlı sayıda katılımcı

Sınırsız sayıda katılımcı

Kapalı özel networkler

Açık, korunmayan networkler

Kim olduğu bilinen, güvenilir taraflar

Bilinen ve bilinmeyen taraflar

Networklerin güvenilir olması

Güvenlik ve onaylama gereksinimi

Pazarı bir topluluk oluşturuyor

Network bir pazar


Elektronik ticaret, doğrudan elektronik ticaret ve dolaylı elektronik ticaret olarak da ikiye ayrılabilir. Fiziksel malların elektronik ticareti, geleneksel ticaret yapma yöntemlerinin ve ticaret lojistiklerinin geliştirilmesini gerektirmektedir. İçeriği sayısallaştırılmış hizmetlerin (imaj, ses, metin, yazılım vd.) elektronik ticaretinde ise, tanıtım, sipariş, satın alma, ödeme ve dağıtım ve satış sonrası servis işlemlerinin tümünün ağlar üzerinden yapılması mümkündür. Bu biçimiyle elektronik ticaret, ticarette bir devrimi simgelemektedir.

2.2 E-Ticaret İçin İlk Adım: E-POSTA

Elektronik posta, bir bilgisayardan diğerine/diğerlerine veya bir kişiden diğer kişiye/kişilere gönderilen elektronik mesajdır. E-posta ile başlayan elektronik iletişim, günümüzde kağıda dayalı klasik yöntemlerin yerini almaktadır. İnternet ile elektronik mesajlar, birkaç dakika içerisinde e-posta adresi olan dünyanın herhangi bir yerindeki alıcısına şehiriçi telefon tarifesinden daha düşük ücret ile hızlı ve güvenli olarak ulaştırılmaktadır.

İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR  Assembly Dili ile Tuş Algılama ve Veri Görüntüleme Uygulaması (PIC16F877)

Müşterilerinizin veya diğer firmaların size her zaman ve her durumda ulaşması, e-posta ile mümkün olabilmektedir. Firmanızın tel ve faks numaralarının değişmesi, taşınmanız, tatilde veya seyahatte olmanız e-postalarınızın size ulaşmasına engel olmamaktadır.

“Messaging Online” yaptığı araştırmanın sonucunda, 1999 yılında dünyadaki 500 Milyon e-posta hesabı sayısının, 2002 yılında 1 Milyarı aşacağının tahmin edildiğini açıklamıştır. Ayrıca Amerika Birleşik Devletleri’nde her 3 firmadan 2’sinin e-posta adresinin bulunduğu tahmin edilmektedir.

“Electronic Messaging Association (EMA)” tarafından yapılan çalışma sonucunda, İnternet üzerindeki sanal postane olarak hizmet veren bilgisayarların 1999 yılında alıcısına ulaştırdığı e-posta sayısının 5 Trilyon rakamına ulaştığı öngörülmektedir.

2.3 Firma-Firma E- TİCARET

Internet öncesinde firmalar arasındaki E-Ticaret, özel veya katma değerli ağlar üzerinden Elektronik Veri Değişimi (Electronic Data Interchange; EDI) ile gerçekleştirilmiştir. Firmalar, iş ortakları/tedarikçileri ile arasındaki ticari bilgileri/işlemleri, EDI formatına dönüşümünü sağlayan özel programlar kulanarak gerçekleştirmektedir. İnternet ile E-Ticaretin Firma-Firma kategorisine altyapı oluşturan EDI uygulamaları, Web ortamına taşınarak maliyetler önemli ölçüde düşürülmüş ve KOBİ’lerin de etkin olması sağlanmıştır.

ABD’de 1999 yılında firmalararası E-Ticaretin %23’ü, iş yapma tarzlarını değiştiren KOBİ’ler tarafından gerçekleştirilmiştir. Araştırma sahibi “Access Media International”, 2003 yılında KOBİ’lerin payının %32’yi aşmasını öngörmektedir.

E-Ticaret, firmalararası ticarette maliyetlerin azaltılması ve verimliliğin artırılmasında önemli rol oynamaktadır. Bütün aşamalarında (kasa, stok kontrol, vb.) barkod okuyucu kullanan ve işlemlerini elektronik ortamda gerçekleştiren bir süpermarkette, otomasyon ile bilgisayar; envanterdeki ürünlerin (raflar, depo) takibini yapmakta, ürünlerin satış eğilimlerini izlemekte ve gerektiğinde sipariş vermektedir.

    Yeni siparişler, bilgisayar ağı üzerinden üreticiye otomatik olarak gönderilebilmektedir. Bilgisayar sipariş formu hazırladıktan sonra, sözkonusu bilgiyi otomatik olarak satış, üretim, dağıtım ve muhasebe bölümlerine göndermektedir. Siparişlerin üretimi sonunda ürünler, fatura ile birlikte süpermarkete gönderilmektedir.

Bilgisayarların otomatik olarak gerçekleştirdiği işlemler sonucunda birçok faaliyet için personel gereksinimi asgari düzeye ineceğinden dolayı, personel giderlerinde önemli ölçüde tasarruf sağlanabilecektir. Bilgisayarların hassas işlem yapması dolayısı ile süpermarketin siparişleri de aynı şekilde hasas olacağı öngörülmektedir. Bilgisayar destekli titiz ve zamanındaki siparişler ile depo için ihtiyaç duyulan alanda azalma olacaktır. Ayrıca satın alınan ürünlerdeki eğilimlerin izlenmesiyle, tüketicinin ilgisini çekebilecek yeni ürünlerin seçimi ve siparişi konularında karar verilmesinde kolaylıklar gündeme gelecektir.

Ülkemizde firma otomotiv, elektronik/beyaz eşya, bilgi teknolojileri, vb. sektörlerde Ana sanayi-Yan sanayi ve Ana firma-Bayi/Servis ağı arasındaki ticari işlemlerde, Firma-Firma E-Ticaret uygulamalarının hızla arrtığı görülmektedir.

Gartner Group tarafından yapılan bir araştırma çerçevesinde, dünyada 1999 yılında 145 Milyar $ olan Firma-Firma E-Ticaret işlem hacmininin, 2004 yılında 7 Trilyon $ rakamını aşacağı tahmin edilmektedir.

2.4 Firma-Müşteri E-TİCARET: Sanal Mağaza

İnternet özellikle KOBİ’lerin ticari hedeflerini yeniden gözden geçirmelerine neden olmuştur. Dünya ticaretindeki “.com” değişimini yakalayan firmalar, sanal dünyada showroom veya mağaza açarak yeni müşterilere ulaşmaya çalışmaktadır. Günde 24 saat / haftada 7 gün açık ve dünyanın heryerinde şubesi olan mağaza açma/işletme maliyetleri, İnternet ile KOBİ’lerin karşılayabileceği seviyeye inmiştir.

İnternette açılan mağazanın genel giderlerinin çok düşük olması, doğrudan satış fiyatlarına da yansımaktadır. İnternet müşterilerin firmalara, sürekli geri bildirimde bulunma imkanı da sunmaktadır.

Gartner Group tarafından 1999 yılında 25 Milyar $ olan Firma-Müşteri E-Ticaret işlem hacminin, 2004 yılında 1 Trilyon $ rakamını aşması öngörülmektedir. Aynı çalışmada, Firma-Müşteri E-Ticaret kategorisindeki internet üzerinden gerçekleştrilen satışaların; %37’sini kitap, %21’ini bilgisayar/donanım/yazılım, %20’sini CD/DVD/kaset, %17’sini ise giyim eşyasının oluşturduğuna değinilmektedir.

Sanal iş dünyasında mağaza açmak için, web sitesinin teknik altyapısının ve içeriğinin oluşturulması ve ödeme işlemleri için de sanal POS (V-POS) alınması gerekmektedir. Muhasebe, stok, vb. işlemleri ile de entegrasyonu sağlanabilecek Sanal mağazaya Müşterilerin güvenli erişimini için, SLL standartı kullanılmaktadır. Satıcı firma, bir onay kurumundan aldığı elektronik web sitesi kimliği ile mağazasının sanal dünyadaki kaydını gerçekleştirmektedir. Müşteri ile Satıcı Firma arasındaki iletişimde güvenliği sağlayan SLL; internette ulaşılan adresin gerçekten aranan mağaza olup olmadığını kontrol etmekte ve bilgilerin şifrelenerek gönderilmesini sağlamaktadır.

Satıcı firma ile banka arasındaki iletişimin güvenliği ise SET protokolü ile gerçekleştirilmektedir. Müşteriden SLL ile alınan ödeme bilgileri (kredi kartı), satıcı firma tarafından bankaya SET protokolü ile şifrelenerek gönderilmektedir. Banka, müşterinin hesabının uygun olması durumunda, alışverişini onaylamakta ve provizyon bilgisini satıcı firmaya göndermektedir. Satıcı firma, müşterisine siparişin tamamlandığını bildirdikten sonra bankaya bağlanarak alışveriş tutarını hesabına aktarmaktadır. Ülkemizde kitap, kaset, CD, çiçek, elektronik, giyim, bilgisayar, gıda, vb. ürünlerin İnternette doğrudan müşteriye satışını yapan sanal mağaza sayısı 250’yi aşmıştır.

3. ELEKTRONİK TİCARETİN KAPSAMI

Kapalı ve açık ağlar kullanılarak yapılabilecek iş ve ticaret aktiviteleri şu şekilde sıralanabilir:

  • Mal ve hizmetlerin elektronik alışverişi
  • Üretim planlaması yapma ve üretim zinciri oluşturma
  • Tanıtım, reklam ve bilgilendirme
  • Sipariş verme
  • Anlaşma yapma
  • Elektronik banka işlemleri ve fon transferi,
  • Elektronik konşimento gönderme,
  • Gümrükleme
  • Elektronik ortamda üretim izleme
  • Elektronik ortamda sevkiyat izleme
  • Ortak tasarım geliştirme ve mühendislik,
  • Elektronik ortamda kamu alımları
  • Elektronik Para ile ilgili işlemler
  • Elektronik hisse alışverişi ve borsa,
  • Ticari kayıtların tutulması ve izlenmesi
  • Doğrudan tüketiciye pazarlama
  • Sayısal imza, elektronik noter v.b. Güvenilir Üçüncü Taraf (TTP) işlemleri
  • Sayısal içeriğin anında dağıtımı,
  • Anında bilgi oluşturma ve aktarma
  • Elektronik ortamda vergilendirme
  • Fikri mülkiyet haklarının transferi

4.1 E-TİCARET’in ETKİLERİ NELERDİR?

E-Ticaret, özü itibariyle ekonomik bir olgu gibi algılansa da sosyal ve kültürel alanlarda da etkiler oluşturmaktadır. E-Ticaretin; birey, firmalar ve toplum üzerinde farklı etkiler oluşturduğu görülmektedir. Müşteri beklentilerinin pazarı yeniden tanımladığı veya yeni pazarlar oluşturduğu koşullara E-Ticareti benimseyen firmalar, daha hızlı uyum sağlamakta ve rekabet konusunda avantaj elde etmektedir. Bireylere ise alışveriş, bilgi ve hizmetlere erişim, kamu ile etkileşim konularında fiziki uzaklık ve zaman kısıtlarını ortadan kaldıran yeni yollar sunulmaktadır.

4.2 E-Ticaret İş Hayatında Hangi Faaliyetleri Etkilemektedir?

  • Pazarlama, satış ve promosyon,
  • Ön satış, taşeronluk, tedarik,
  • Finansman ve sigorta,
  • Ticari işlemler: sipariş, teslimat ve ödeme,
  • Servis ve bakım,
  • Ortak ürün geliştirme ve çalışma,
  • Kamu ve özel hizmetleri kullanma,
  • Kamu ile ilgili işlemler: vergi, gümrük, vb.
  • Teslimat ve lojistik,
  • Kamu alımları,
  • Muhasebe,
  • Elektronik ortamdaki ürünlerin otomatik ticareti,
  • Anlaşmazlıkların çözümü.
  • E-Ticaret’in iş hayatına etkilerinden örnekler;
  • KOBİ’lere büyük firmalarla eşit şartlarda rekabet etme imkanı,
  • Reklam, nakliye, ürün tasarımı ve üretim maliyetlerinde azalma,
  • Pazar raporları ve stratejik planlama konularında ilerleme,
  • Etkin pazarlama,
  • Eşit şartlarda yeni pazarlara ulaşım,
  • Ürün ve hizmet tasarımına müşterinin dahil edilmesi.

 

4.3 E-TİCARET’in Ekonomik ve Sosyal Yaşama Etkileri

OECD tarafından üye ülkelerde 1998 ortalarında yürütülen ve 1999’da yayınlanan araştırmaya göre E-Ticaret’in, ekonomik ve sosyal yaşamda oldukça kayda değer değişikliklere neden olduğu belirlenmiştir;

  • Ekonomik yaşama ilişkin etkileri;
  • işletmelerarası rekabeti artırmakta,
  • işletmelerde genel maliyetleri düşürmekte,
  • maliyetler fiyatlara yansımakta,
  • tüketici açısından ürün seçenekleri artmakta,
  • yukarıdaki © ve (d) bendindeki faktörler ile pazar gücünün tüketiciye geçmesi sağlanmakta,
  • “aracısızlaşma” veya “yeni fonksiyonlar üstlenen aracılar” oluşmakta,
  • Siber aracılar oluşmakta,
  • Hayatı kolaylaştırmakta; 7 gün 24 saat (7×24) çalışma prensibi ile sürekli ticaret ve alışveriş imkanı sunmakta,
  • 7×24 prensibi ile açık olan mağazalar, aracıların da fonksiyon değiştirmesi ile ürün fiyatlarını 10’a 1 seviyesinde ucuzlatmakta,
  • halen firma-firma arası %90 firma-tüketici arası %10 civarında olan oranın, teknolojik altyapının gelişmesi ve tüketiciye daha kolay ulaşılması ile, firma-tüketici lehinde yükselmesi beklenmekte,
  • telekomünikasyon alt yapısındaki gelişmeler, ucuz PC’ler, kablo TV, telefon hatları, vb. altyapı gelişmeleri ile KOBİ’lerin doğrudan evdeki tüketiciye satış yapması ve pazarını genişletmesi tahmin edilmekte,
  • E-Ticaretin yaygınlaşmasındaki teknik ve felsefi niteliğin “şeffaflık” ve “açıklık” olduğu belirtilmekte,
  • “Açıklık” tüketicinin pazar gücünü artırmakta, fakat kişisel bilgilerin toplanmasıyla aleyhte kullanılabilecek bir veri tabanı yaratmakta,
  • E-Ticaret ile zamanın göreli önemi değişmekte, pazara coğrafi olarak yakın olmanın önemi ortadan kalkmakta,
  • Firma tedarik/zincir yönetiminde düzenli bir planlama ile maliyetler düşürülmekte (ABD’de bu konuda %15-20 tasarruf edilmiş durumdadır),
  • Web tabanlı pazarlama ve siparişi online geçmek de işletme lehine verimliliği artırmakta,
  • Sipariş alma, alındı makbuzu, fatura tutarlılığı vb. izlemede yapılan hatalar E-Ticaret ile düşmekte, böylece genel maliyetler azalmakta,
  • Pazar yapısını değiştirmekte,
  • Firmanın iş organizasyonu ve modelleri değişmekte

şeklinde özetlenmektedir.

4.4 WEB – E-TİCARET ARASINDAKİ İLİŞKİ


20. yüzyılın sona ermesine bir yıl kalmışken bilgi teknolojisindeki en önemli eğilim, kurumsal networklerin açılarak birbirlerine bağlanması ve aynı zamanda kişisel bilgisayarların, networklerin networkü olan Internet’e bağlanmasıdır. 2000’li yıllarda ise geliştirilen arayüzler aracılığıyla teknolojiler birbirine bağlanacaktır.

Internet’in ticari yönü konusunda öne çıkan en önemli nokta, doğrudan pazarlama uygulamalarına getirdiği yeni bakış açısıdır. Networklerin ve PC’lerin birbirine bağlanması ile oluşan elektronik ortamın sanal pazar yeri (virtual marketplace) olarak kullanılması neyi ifade etmektedir? Bu kavram, online networklerin ve PC haberleşmelerinin ve dijital karşılıklı etkileşimli ortamların gücünü kullanarak pazarlama hedeflerine ulaşmayı anlatmaktadır. Nitekim Internet iktisatçılar tarafından serbest pazarın en son örneği olarak değerlendirilmektedir.

Internet üzerinden pazarlama en etkili doğrudan pazarlama yöntemidir. En fazla izleyici kitlesine ve coğrafi uzaklığa erişimin yanı sıra, tüketici eğilimlerini izleme de bu sayede mümkün olmaktadır. Internet, reklamın satışa dönüştüğü ilk ortamdır. Başka herhangi bir araç kullanıcıları satış noktasına bu kadar az çaba ile yönlendiremez.

Bu sürecin bir diğer özelliği ise, sanal mağazalar örneğinde çok açık biçimde görülen yeni aracılara (Platform Business/Information Brokers) duyulan ihtiyaçtır. Bu türden aktörlere, ticari bir işlem öncesi birbirini tanımayan ve dolayısıyla birbirine güvenmek için nedenleri olmayan alıcı ve satıcıları buluşturmak üzere, bilgisayar ağlarının sunduğu imkanları kullanmak için gerek vardır7. Platform işler, açık ağlar üzerinden ticaretin gerçekleştirilmesini sağlayan şu işlevleri yerine getirirler: Bilgiyi toplamak ve işleyerek kullanıcılara sunmak, ödeme işlemlerinin elektronik ortamda yapılması, ticari ortaklar arasında güvenin tesisi, ekonomik değerin hesaplanması, standart arayüzlerin sağlanması, işlevlerin entegrasyonu ve satış sonrası mal ve hizmet dağıtımını düzenlemek gibi destekleyici işleri yapmak.

Üreticinin ürünlerini tüketicilere tanıttığı ortam internettir.Tabi ki bu da bir web sayfası ile gerçekleşmektedir.Artık web sayfaları firmalar için olmazsa olmazlarındandır.İnternet kullanıcılarının sayısı arttıkça bu daha da önem kazanmaktadır.Ürün tanıtımları için medya önemli bir etkendir ama internetin uluslar arası bir araç olduğu düşünüldüğünde ne kadar etkin bir reklam aracı olduğu ortaya çıkar.Firmalar web sayfaları ile tüketicilerden sipariş alabilir, ürünleri hakkında görüşlerini görebilir ve yeni fikirler yeni talepler öğrenebilirler.Tüketiciler açısından ise şu faydaları vardır;

  • Küresel seçim yapabilme
  • Hizmet kalitesinin artması
  • Önemli fiyat indirimi
  • İhtiyaçlara çok hızlı yanıt verilmesi
  • Yeni ürünler ve hizmetler

Elektronik Ticaretin Firma Tarafından Kullanılma Düzeyleri

Gelişmişlik düzeyi

Genişletilmiş İşletme

Tüketici Hizmetleri

Extranet

Elektronik İş(e-business)

İşletme

Sabit Web

Groupware

Güvenli İşlemler

İşletme Bölümleri

E-mail

Duyurular İçin Intranet

İşlem Olmadan Elektronik Ticaret

Haberleşmek için

İşbirliği için

Ticaret için

 

Internet kullanım aşamaları


Tablo 4.

5. ELEKTRONİK TİCARETTE GÜVENLİK

Elektronik ticarette alıcı ve satıcı birbirlerini görmeksizin iş yaptıklarından karşılıklı olarak güvenin sağlanması için ek bir takım önlemler almaya ihtiyaç duyarlar. Öncelikle alıcı ve satıcı taraflar birbirlerinin kimliklerinden emin olmak isterler. İşte bu ihtiyaç dijital imza ve dijital sertifikaların geliştirilme nedenidir. Bunlar aracılığıyla iki taraf birbirlerinin kimliğinden emin olabilmektedir. Türkiye’de şu anda dijital sertifikalar ile ilgili yasal altyapı henüz oluşturulmadığı için alıcı tarafında bulunan bireysel kullanıcılar henüz dijital sertifika kullanmaya başlamamışlar, satış yapan siteler de müşterilerine bunu şart koşmamışlardır. Bu nedenle satıcılar alıcıların kimliklerini kontrol edememektedirler. Ancak Garanti Bankası’nın ödeme sistemini kullanarak Internet’ten satış yapmak isteyen firmalara bankamız bu şartı getirmiş ve böylece tüketicilerin alışveriş yaptıkları sitenin kimliği ile ilgili kuşku duymalarını önlemiştir.

Elektronik ticarette güvenlik konusunda değerlendirilmesi gereken diğer bir konu da alıcıların elektronik ticaret sitelerinden alışveriş yapmak için vermek durumunda kaldıkları kredi kartı vb. bilgilerin Internet üzerinden iletilirken üçüncü şahısların eline geçmesi riskidir. Bilindiği gibi özellikle telefonla yapılan satışlarda (gazeteye ilan vermek, katalog satışları vb) kredi kartı numarası ve son kullanma tarihi alışveriş için yeterli olmaktadır. Bu yüzden bu bilgilerin korunması elektronikticaretin gelişimi için büyük önem taşımaktadır.

Ancak elektronik ticarette kredi kartı bilgilerinin başkalarının eline geçme riski günlük hayattakine göre çok daha azdır. Günlük hayatta ödeme yaparken kredi kartı bir başkasına verilmekte, bu yüzden kredi kartının üzerindeki bilgilerin gizliliği büyük oranda ortadan kalkmaktadır. Sanal alışveriş hizmeti veren firmalar, kredi kartı bilgilerinin güvenliği ve gizliliğini sağlamak için yaygın olarak SSL ve SET gibi

İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR  Yapay Sinir Ağları - Ercan Öztemel - Pdf

6. ELEKTRONİK TİCARET KOORDİNASYON KURULU (ETKK)

Ülkemizin uyum sağlamak zorunda olduğu dünyadaki gelişmelere paralel olarak ulusal bir strateji belirlenmesi amacıyla, başkanlığını Sayın Başbakan’ın yaptığı, Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu’nun 25 Ağustos 1997 tarihli toplantısında, Türkiye’de elektronik ticaretin yaygınlaştırılmasına ilişkin bir Karar alınmış ve koordinatörlük görevi Dış Ticaret Müsteşarlığı’na verilmiştir. Bu Karar uyarınca, Dış Ticaret Müsteşarlığı’nın başkanlığında ilgili kuruluşların katılımıyla oluşturulan Elektronik Ticaret Koordinasyon Kurulu (ETKK) nun ilk toplantısı 16 Şubat 1998 tarihinde yapılmıştır. Böylece, elektronik ticaretin geliştirilmesine ilişkin geniş katılımlı ve düzenli çalışmalar başlatılmıştır.

Anılan toplantıda, çalışmaların verimli bir şekilde sürdürülebilmesi için Teknik, Hukuk ve Finans adı altında, toplantıya katılan kuruluş temsilcileri arasından üç ayrı çalışma grubu oluşturulmuştur. Çalışma gruplarının her ayın birinci ve üçüncü haftasında olmak üzere ayda en az iki defa toplanmaları ve üç ay içinde bir rapor hazırlamaları kararlaştırılmıştır.

Ayrıca, her çalışma grubundan seçilen üçer üyeden oluşacak ve ETKK’nın onayına sunmak üzere, çalışma gruplarının hazırlayacağı raporları değerlendirerek tek rapor haline getirecek bir Değerlendirme Komisyonu kurulmasına karar verilmiştir.

ETKK’nın 16 Şubat 1998 tarihli toplantısında alınan Karar gereğince Hukuk, Teknik ve Finans çalışma grupları üç aylık raporlarını hazırlayarak Mayıs 1998 ayı içinde ETKK Değerlendirme Komisyonu’na iletmişlerdir. Değerlendirme Komisyonu bu üç raporun bir özeti olan ETKK Rapor Özeti’ni oluşturarak ETKK’nın onayına sunmuştur. Çalışma gruplarının raporlarıyla birlikte 26 Mayıs 1998 tarihli ETKK toplantısında son şeklini alan Rapor Özeti BTYK Sekreteryası’na iletilmiştir.

Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu’nun 2 Haziran 1998 tarihli toplantısında ETKK’nın raporları görüşülmüş ve toplantıda yapılan çalışmaların memnuniyetle karşılandığı belirtilerek, Türkiye’de elektronik ticaretin yaygınlaştırılması ile ilgili düzenlemeler tamamlanıncaya kadar ETKK’nın görevini sürdürmesine ve kendi önerileri doğrultusunda bir eylem planı hazırlayarak uygulamayı izlemesine, sonuçları değerlendirmesine, uygulamada ortaya çıkacak sorunları çözmeye yönelik yeni öneriler geliştirerek bunları ilgili kuruluşların ve BTYK’nın görüşüne sunmaya devam etmesine karar verilmiştir. Ayrıca aynı Karar’da Kurul çalışmalarının Ulusal Enformasyon Altyapısı Anaplanı ile uyumlu olarak yürütülebilmesi için oluşturulacak Ulusal Bilgi Teknolojileri Konseyi’nce ETKK çalışmalarının izlenerek gerekli koordinasyonun sağlanacağı ifadesine yer verilmiştir.

Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu’nun söz konusu Karar’ı uyarınca, hukuk, teknik ve finans çalışma grupları Eylem Planı hazırlık çalışmalarına başlamışlardır. İçinde bir pilot projenin de yer aldığı Eylem Planı Bilim ve Teknoloji Yüksek Kuruluna sunulacaktır.

Pilot projeyle, dünya standartları esas alınarak ülkemizde sayısal imza için bir algoritma geliştirilmesi ve bu algoritma yardımıyla kişilerin kendi açık ve kapalı anahtarlarını oluşturarak elektronik ticaret yapmaları sağlanacaktır. Böyle bir uygulama için önce alt ve üst yapının oluşturulması gerekmektedir.

Alt yapının oluşturulmasında,

  • Standart ve protokollerin belirlenmesi,
  • Seçilecek ticari alanlara ilişkin yazılımların hazırlanması,
  • Güvenlik mühendisliği yazılımlarının geliştirilmesi,
  • En az üçer onay kurumu ve elektronik noterin belirlenmesi

gibi konular yer almaktadır.

Üst yapının oluşturulmasında ise,

  • En az 20 alıcı ve satıcı firma, 2 banka ve 3 İnternet servis sağlayıcı olmak üzere ticari alandaki tarafların belirlenmesi,
  • Eğitim ve tanıtım

gibi konular yer almaktadır.

Bu pilot proje ile, İnternet üzerinde bilginin gizliliği, bütünlüğü ve kimin tarafından gönderildiğinin doğrulanması sağlanarak bir güven ortamı oluşturulması ve bu gerçek ortamda elektronik ticaretin teknik, finansal ve yasal boyutlarının belirlenerek sınanması hedeflenmektedir.

Büyük bir hızla yaygınlaşmakta olan elektronik ticaretin vizyonu, bilgi ve iletişim teknolojileri aracılığıyla, küreselleşme, rekabet üstünlüğü, uluslararası ticaretten daha çok pay ve sürdürülebilir sosyal ve ekonomik kalkınmaya katkı olarak özetlenebilir. Bu durumda, Türkiye’nin elektronik ticaretin dışında kalması düşünülemez. Daha önce de değinildiği gibi, bugün için ülkemizin, elektronik ticaret konusunda, gelişmiş ülkelerin gerisinde kaldığı da söylenemez. Ancak, uzun süre devam etmeyecek olan bu avantajın çok iyi değerlendirilerek gerekli önlemlerin bir an önce alınması zorunlu bulunmaktadır.

Elektronik ticaret konusunda kamu kesiminde yoğun çalışmaların başlamış olması sevindiricidir. Ancak, uluslararası ticarette, ülkemizin sahip olması gereken yere taşınmasında Türk işadamlarının yeniliklere açık olmaları, gelişmeleri zamanında ve doğru olarak algılamaları ve çağın gereklerine uyum sağlamaya özen göstermeleri büyük önem taşımaktadır.

7. ELEKTRONİK TİCARET YAPILMALI MI?

Elektronik Ticaret öyle bir kavşakta konumlanmış durumda ki oraya giden birden fazla yol var. Bir firma, bir yönetici ya da bir işyeri sahibi olarak bu çok çeşitli yolların hangisini seçeceğimiz, kimlerle birlikte yola çıkacağımız, hangi duraklardan geçeceğimiz, hangi hızda gideceğimiz konusunda endişelerimiz ve bilmek istediğimiz çok şey var. Belki de bu yollardan birine girme konusuna hiç de sıcak bakmıyoruz, ya da bakmak istesek bile bakamıyoruz.

Elektronik ticaret yapma konusundaki kararı etkilemesi gereken unsurların başında bu yeni ticaret ve iş platformunun sunduğu fırsatların belirlenmesi ve bu fırsatların bir firma ya da işyeri sahibi tarafından ne derece değerlendirebilecek fırsatlar olduğunun saptanması gelmektedir. Sunulan en önemli fırsat yeni pazarlar ve müşteriler bulabilmektir. Yeni ve mevcut pazarlarda, hızlı ve kişiye özel pazarlama fırsatını yakalamak ve haftanın 7 günü, günün hersaati (24×7) erişilebilir olmak müşteri memnuniyetini artıracaktır. Müşteri odaklı olmak artık çok önemlidir. Çünkü müşterileri tatmin etmek artık eskisi kadar kolay değildir. Tüketicilerin tercihleri, satın alma tutumları değişmektedir. Küreselleşen pazarda istedikleri ürünün daha ucuz ya da daha kalitelisini internet sayesinde kısa zamanda bulma ve erişme olanağına sahiptirler. İnternet dünyayı müşterinin evine getirmiştir.

Değerlendirilemeyen, yararlanılamayan her fırsat bir tehdit unsuru olabilir. Çünkü ortaya çıkan fırsatları değerlendirebilecek bir rakibin olması ya da doğması durumu size bir tehdit oluşturabilir. Müşteriniz size erişemezse, siz ona erişilebilirlik, hız gibi konularda uygun gelmezseniz bunu sağlayan rakibinize gidebilir. Ve rakipler artık yandaki mağaza ya da işyeri değil sanal dünyada, dünyanın az ya da hiç bilinmeyen bir köşesinde olabilir. Bu durumda rekabet edemeyebilir ya da varsa rekabet üstünlüğünüzü koruyamayabilirsiniz.

“Elektronik ticaret yapmalı mıyız?” sorusunu doğru yanıtlayabilmek için sunulan fırsatların ve tehditlerin yanısıra kuvvetli ve zayıf yönlerin de tespit edilmesi gerekir. Örneğin yeniliklere açık olmak, üst yönetimin ya da şirket/işyeri sahibinin desteğinin olması, bu işe erken niyet etmek ve gerekli çalışmaları erken tamamlamış olmak, elektronik ticaret yapacak adaylar için önemli bir ayrıcalıktır. En az bunun kadar sizi güçlü kılacak bir başka özelliğiniz ise müşterinizin, sunduğunuz hizmet ya da ürünün elektronik ticaret yapmaya elverişliliği olabilir. Bu noktada dikkate alınması gereken bir durumda internet kullanıcıları olarak tanımlayabileceğimiz yeni bir pazar diliminin ortaya çıkmış olmasıdır. Tüm dünyada olduğu gibi Ülkemizde de özellikle yeni nesil, bilgisayar ve internet kullanan tüketiciler olma yolundadırlar ve hedef pazar seçimlerinde, pazarlama stratejilerinin geliştirilmesinde bu kesimin göz ardı edilmemesi gerekir.

Kuvvetli yönlerin yanısıra, bu işe girmek için ya da girdikten sonra zayıf yönlerin olması da olağandır. Örneğin teknik bilgi ve tecrübe eksikliği, yapısal problemler bu işe girme kararını etkileyebilir, geciktirebilir. Bazı aksaklıkların bu işe girdikten sonra ortaya çıkması da muhtemeldir. Teknik ve altyapıyla ilgili sorunlar yaşanabilir, kullanıcıya uygun olmayan sayfa yapıları söz konusu olabilir, erişim ve işlem hızı yavaş olabilir. Tabii bunlara ilaveten güvenlikle ilgili zayıflıklar ortaya çıkabilir. Bunların bir çoğu için önceden tedbir almak ya da zamanla kuvvetlendirmek gereken yönlerdir.

Elektronik ticarette pazarlama süreci ana hatlarıyla geleneksel ticaretten farklı değildir ancak aşamalar çok daha hızlı, etkin ve verimli bir şekilde gerçekleştirilebilir. Sürecin ilk aşaması tüketicinin gereksiniminin ortaya çıkması ve bu gereksinime göre hizmet ya da ürünün tasarlanmasıdır. Bu aşamanın internet sayesinde karşılıklı iletişim içinde gerçekleştirilmesi, interaktif bir işlem olması sayesinde tasarım tüketicinin beklenti ve isteklerine çok daha yakın olabilir ve bu da müşteri memnuniyetini artırır. Üstelik gereksinimlerin belirlenmesinde satıcı da aktif bir rol oynayabilir ve müşteriye kendisinin bile farkında olmadığı ihtiyaçlarını hatırlatabilir. Mevcudiyetiniz ya da hizmetiniz zaman ve mekan ile sınırlı değildir. Dünyanın her köşesinden ve günün her saati erişim sağlanabilir.

Pazarlama sürecindeki tanıtım ve reklam aşamasında da internet çok etkin bir şekilde kullanılabilir. Internet de web siteleri açarak yer almanın üç ayrı şekli olabilir. Web siteleri, statik siteler olabilir. Bunlar şirketin varlığını gösteren ve sadece sitenin içindeki mevcut bilgilere erişilebilen sitelerdir. Alım-satım işlemi yapılabilen siteler ise dinamik sitelerdir. Buna ek olarak kişiye özel bilgiler sağlayabilen; örneğin, çapraz satış yapabilecek düzenlemeler olan siteler ise kişileştirilmiş sitelerdir.

Elektronik ticaret işini yapma durumunda genel pazarlama stratejilerinin yanısıra, bu ortama uygun pazarlama stratejileri de oluşturmak gerekir. Bunlar web sayfasına veya sanal mağazaya müşteri ziyaretini ve alışveriş hacmini artırmaya yönelik stratejilerdir. Örneğin, uygulamasını da görmekte olduğumuz web sitesi adresini internet dışındaki ortamlarda yazılı ve görsel araçlarla www. xxxxxxx.com şeklinde tanıtmak. İnternette diğer firmalarla, işyerleriyle işbirliği yaparak karşılıklı bağlantılar koymak, ilgili diğer sitelere, popüler sitelere reklam vermek. Arama motorlarında yer almak gibi.

Sanal mağazalar, web sitesinin tanıtımı ve diğer web sitelerine verilen reklam ve bağlantılar sayesinde firmayı ve ürünü mevcut ve potansiyel müşteriye tanıtma imkanı söz konusudur. Bu şekilde pazarlama maliyetlerinde anlamlı bir düşme gerçekleşebilir. Örneğin fiyat değişikliği veya benzeri durumlarda anında internetteki sayfada güncelleme yapmak mümkündür.

Tüm bunların getirisi ise yine bugünlerde gündemde olan “müşteri odaklı pazarlama” yapma olanağına kavuşmaktır. Çünkü elektronik ticaret sayesinde alıcıya, uygun, elverişli, hızlı, güncel, kişiye özel hizmet vermek mümkün olmaktadır.

Teknoloji, ödeme sistemleri ve güvenlik konusu ise elektronik ticarette dikkatle değerlendirilmesi gereken diğer unsurlardır. Bilişim teknolojisindeki gelişmeler, sayısal biçime dönüştürülmüş yazılı metnin, ses ve video görüntülerinin çok hzılı bir şekilde işlenmesini, iletilmesini ve depolanmasını olanaklı kılmıştır.

Teknik altyapı ise bir uzmanlık alanı olup, web mimarisinin uzman kişiler tarafından kurulması gerekmektedir. Ancak bu konuyla ilgili temel ilişkiyi kısaca tanımlayacak olursak bir istemci yani bir müşteri ve bu istemciye hizmet veren bir sunucunun olması ve istemcinin tarayıcı programlar aracılığıyla istemciye erişerek iletişim, bilgi transferi sağlaması veya alım-satım işlemi gerçekleştirmesi şeklinde özetlenebilir.

Teknik altyapının kurulması aşamasında dikkat edilmesi gereken temel konular ölçeklenebilirlik, güvenilirlik ve veri tabanıyla bütünleşik olmasıdır. Kullanılacak donanım ve yazılımın mevcut durumda ve gelecekte ihtiyacı karşılayabilmesi ölçeklenebilir olma özelliğidir. Örneğin mevcut durumda belirli bir sayıda işlem yaparken gelecekte işlem hacminin büyümesi durumunda altyapının ihtiyacı karşılayabilecek bir düzeye getirilebilmesi ölçeklenebilirlik özelliğidir. Güvenilirlik ise kurulan sistemin 7 gün 24 saat kesintisiz hizmet verebilmesidir. İşyeri tarafından tutulan ya da tutulacak tüm verilerin, veri tabanının, kurulacak altyapıyla bağlantılı olabilmesi ise sistemin bütünleşik olması anlamına gelmektedir.

Elektronik ticarette güvenlik konusu en fazla şüphe uyandıran ve tedirginlik yaratan bir konudur. Güvenlik ile ilgili ele alınması gereken ana başlıklar ise iletişimde, alım-satım işleminde gizlilik ve mahremiyetin, bilginin bütünlük ve doğruluğunun sağlanabilmesidir. İşlem güvenliğinin ve ağ güvenliğinin sağlanması için uygulamada kimlik bilgisinin doğrulanması ve erişim yetkisinin verilmesi için çeşitli güvenlik protokollleri, şifreleme teknikleri bulunmaktadır. Güvenliğin yüzde yüz sağlanması geleneksel ticarette de, örneğin kredi kartlı işlemlerde de olduğu gibi mümkün olmayabilir. Ancak suistimallerin çok daha azaltılması söz konusudur ve bu konuda önemli ilerlemeler kaydedilmektedir. Sayısal sertifika, imza, sayısal noter, akıllı kartlar (Smart kart) üzerinde yapılmış ve yapılan çalışmalar güvenlik konusundaki endişeleri de zamanla azaltacaktır.

ELEKTRONİK TİCARETTE BİLGİ GÜVENLİĞİ TERİMLERİ

açık anahtar (public key): Açık anahtarlı bir kriptografik yöntem (algoritma) kullanan bir kullanıcının kendisine ait olan iki anahtarından kamuya açık olanı.

İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR  Sayısal Elektronik (Mantık Devreleri) PDF

açık anahtar altyapısı-AAA (public key infrastructure-PKI ): Bilgi iletişiminde açık anahtarlı kriptografinin yaygın ve güvenli olarak kullanılabilmesini sağlamaya yarayan ve birbirleriyle eşgüdüm içinde çalışan anahtar üretimi, anahtar yönetimi, onay kurumu, sayısal noterlik, zaman damgası gibi hizmetlerin tümü.

açık anahtarlı kriptografi (public key cryptography): Her kullanıcıya, sürekli kullanım için biri açık diğeri gizli iki anahtarın verildiği şifreleme/şifre çözme yöntemlerinin tümü. Asimetrik kriptografi ya da çift anahtarlı kriptografi adını da alır.

açık bilgisayar ağı (open computer network): İsteyen herhangi bir bilgisayar kullanıcısının bağlanabileceği ve diğer kişilerle bilgisayar üzerinden iletişim kurabileceği, herkese açık elektronik iletişim ortamı. Örnek: Internet.

anahtar (key): Şifreleme ve şifre çözme sırasında kullanılan sayı dizisi.

anahtar üretimi (key generation): Açık anahtarlı kriptografide, her kullanıcının açık/gizli anahtar çiftinin, kullanılan kriptografik yönteme bağlı matematiksel işlemlerle hazırlanması

anahtar yönetimi (key management): Açık anahtarlı kriptografide her kullanıcıya farklı anahtar çiftleri verilmesi, kullanıcıların açık anahtarlarının herkesin ulaşımına açık olarak saklanması ve kullanıcıların gizli anahtarlarının mutlak gizliliğinin sağlanmasından sorumlu düzen

anahtarı bulan kurum-ABK (key recovery agency-KRA): Yasal erişime yardımcı olmak amacıyla kurulan ve yargının gerektirdiği durumlarda, zan altındaki kişinin gizli anahtarının matematiksel yöntemlerle elde edilmesini sağlayan kurum. Gizli anahtarını kaybeden herhangi bir kişi de, kimliğini belgeleyerek ABK’ye başvurursa anahtarını yeniden elde edebilir

Basit bölüm: (Simple segment) Hiçbir sınıflandırmaya ihtiyacı olmayan bölüm. (Anlamı sabit ve açık olan bölüm)

Basit veri elemanı: (Simple data element) Tek bir değer taşıyan veri elemanı.

bilgi bütünlüğü (message integrity): Bilginin saklanması veya açık/kapalı iletişim ağlarından iletimi sırasında içerik açısından herhangi bir değişime uğratılmamış olması, özgün halinde korunması

bilgi güvenliği (information security): Bilginin, i) kime ait olduğu belirlenmiş, ii) bütünlüğü korunarak, ve iii) gizliliği sağlanmış olarak iletimi ve saklanması.

Bölüm adı: (Segment name) Doğal dilde bir ya da daha çok sözcük ile veri bölümü kavramının tanımlanması.

Bölüm kodu: (Segment code) Bölüm rehberinde tanımlandığı şekilde, her bölümü tek olarak gösteren kod.

Bölüm rehberi: (Segment directory) Tanımlandırılmış, isimlendirilmiş bölümler listesi.

çift anahtarlı kriptografi (double key cryptography): Açık anahtarlı kriptografi veya asimetrik kriptografi.

Doküman: (Document) Bir verinin üzerine kayıt edildiği, insan ya da makine tarafından okunabilen, (değişmez) veri taşıyıcı.

elektronik kimlik belgesi-EKB (digital certificate): Onay kurumunun hazırladığı ve sayısal olarak imzaladığı, hangi açık anahtarın hangi kişiye ait olduğunu gösteren belge.

elektronik veri değişimi-EVD (electronic data interchange-EDI): Standart bir formda yazılmış olan bilgilerin bilgisayarlar arasında aktarımı ve otomatik olarak yorumlanıp işlenebilmesi.

Elektronik Veri Değişimi: (Electronic Data Interchange) Standart bir yapıda bilgisayardan – bilgisayara veri (ticari) transferi.

erişim (access): Herhangi bir sistemi kullanmaya başlama, örneğin bir elektronik ticaret sistemine bilgisayar üzerinden bağlanarak iletişim kurma.

EVD kurumu (EDI association): Bir ülkede EVD kullanımını düzenleyen kuruluş, örneğin, ABD’deki EDIA, Avustralya’daki EDICA, Kanada’daki EDICC veya Yeni Zelanda’daki EDIANZ

EVD servis sunucusu (EDI server): Bir EVD servisinin merkezinde olan bilgisayar sistemi.

gizli -özel,kişisel- anahtar (private key): Açık anahtarlı kriptografi kullanan bir kullanıcının, kendisine ait olan iki anahtarından gizli tutulanı.

gizlilik (privacy): İletişim kuran iki taraf arasındaki yazışmaların üçüncü kişilerden gizli tutulması, veya bir kişiye ait bilgilerin kendisi dışında herkesten gizli tutulması.

güvenilir üçüncü kuruluş, kurum veya kişi-GÜK (trusted third party-TTP): Bir çeşit onay kurumu. Onay kurumlarının yaptığı gibi kişilerin kimliğini güvenli olarak belirleyip, elektronik kimlik belgelerini hazırlamaya ve anahtar yönetimini sağlamaya ek olarak,
kişilerin gizli anahtarlarını çok güvenli bir ortamda saklayan ve gerektiğinde yargı kararıyla yetkili makamlara veren kuruluş.

kanal (channel): Bilginin bir kullanıcıdan diğerine iletimi için gereken fiziksel iletişim ortamı, örneğin, bilgisayar bağlantısı, telefon kablosu, radyolink ve uydu üzerinden diğer kullanıcıya ulaşan bağlantının tümü

kapalı bilgisayar ağı (closed computer network): Kullanıcılarından biri olmak için belirli koşulların sağlanması gerektiği, herkese açık olmayan bilgisayar ağları. Örnek: Bankalar ve bankamatikler arasındaki bağlantı.

kimlik belirleme (authentication): Herhangi bir servisi almak isteyen birinin, gerçekten de kendi iddia ettiği kişi olduğunun belirlenmesi.

Kod: (a) Bilginin kısaltılarak kayıt edildiği ya da tanımlandığı karakter dizisi (b) Bilgisayarın tanıyacağı formda özel semboller kullanılarak bilginin gösterilmesi ya da tanımlanması.

kriptografik algoritma (cryptographic algorithm): Şifreleme / şifre çözmede kullanılan belirli bir yöntemin ayrıntılı içeriği, bu içeriğin matematiksel adımları.

kriptoloji (cryptology): Güvenli bilgi iletişimi ve/veya saklanması için sifreleme ve sifre çözme yöntemleri türeten, geliştiren, inceleyen bilim dalı.

Mesaj çizeneği: (Message diagram) Bir mesaj içindeki bölüm dizisinin grafiksel gösterimi.

Mesaj kodu: (Message code) Mesaj tipini tanımlayan ve tek olan alfabetik referans (isim).

Mesaj rehberi: (Message directory) İsimlendirilmiş, tanımlandırılmış ve tarif edilmiş mesaj tiplerinin listesi.

Mesaj tipi: (Message type) Belirlenmış işlem tipi için ihtiyaçları kapsayan, tanımlanmış ve planlanmış veri kümesi (seti).

Mesaj: (Message) Bilgiyi taşımak üzere planlanmış sıralı (düzenli) karakter serisi

onay kurumu-OK (certifying authority-CA): Kişilerin kimliğini güvenli olarak belirleyip elektronik kimlik belgelerini hazırlayan ve anahtar yönetimini sağlayan kuruluş.

sayısal imza (digital signature): Elektronik ortamdaki yazışmalara eklenen, yazıyı gönderenin kimliğini ve gönderilen yazının iletim sırasında bozulmadığını kanıtlamaya yarayan bölüm. Sayısal imza, yazının içeriğine ve imzalayanın gizli anahtarına bağlı bir kriptografik yöntemle atıldığı için, sayısal imzanın doğrulanmasında, imzayı atanın açık anahtarı kullanılır.

sayısal noter (digital notary): Bilgisayar ağlarında iletilen bilgileri tarafların isteği ile saklayıp, kendisine başvurulduğunda belgeleyebilen kuruluş.

tek anahtarlı kriptografi (single key cryptography): Şifreleme ve şifre çözme için aynı anahtarı kullanan kriptografik yöntemlerin tümü. Simetrik kriptografi veya gizli anahtarlı kriptografi adını da alır. Kullanılan gizli anahtarı mesajı gönderen ve alan kişilerin paylaşması gerektiği için, tek anahtarlı kriptografinin güvenilirliği, her kullanıcı çiftine ayrı bir anahtar verilebilmesine bağlıdır. Bu durumda, bir kullanıcı, haberleşeceği herkes için farklı bir anahtar kullanmak zorundadır; bu ise önemli bir anahtar dağıtımı problemine yolaçar. Çift anahtarlı kriptografi , bu sorunu ortadan kaldırmıştır.

UN/EDIFACT : Mesaj rehberinde belirlendiği düzende sıralı bölümler kümesi.

Veri Elemanı Adı: (Data element name) Doğal dilde bir ya da daha çok sözcük ile veri elemanı kavramının tanımlanması.

Veri elemanı Niteliği: (Data element attribute) Veri elemanının tanımlanmış özelliği

Veri elemanı rehberi: (Data element directory) Tanımlanmiş, isimlendirilmiş veri elemanı niteliklerinin, uygun veri elemanı değerinin nasıl simgeleneceğine ilişkin spesificasyonları içeren liste.

Veri elemanı: Verinin, tanımlamak, değer göstermek için özellikleri belirlenmiş bir birimi.

Veri: Bilginin, iletişim, yorum, ya da işlem için uygun olarak formülize edilmiş şekilde gösterilmesi

yasal erişim ( lawful access): Devletin, açık anahtarlı bir kriptografik algoritma kullananların gizli anahtarlarına, yasaların gerektirdiği durumlarda ve yargı kararıyla ulaşabilme yetkisi.

zaman damgası (time stamp): Bilgisayar ağlarında iletilen mesajlara eklenen ve mesajın yazıldığı zamanı güvenli olarak belgeleyen damga.

SONUÇ

İşletmelerle tedarikçileri ve bayii, acenta, şube gibi dağıtıcıları arasında kurulacak ağlarda gerçekleşen işlem hacminin, genel açık ağlarda gerçekleşen işlem hacminden çok daha fazla olacağı tahmin edilmektedir. Dolayısıyla işletmelerin hem bu konuyu, hem de mümkün olan tüm iş süreçlerini internet teknolojileri kullanarak daha verimli ve etkin bir duruma getirme konusunu dikkate almaları ve kapsamlı bir biçimde değerlendirmeleri gerekmektedir.

Elektronik ticaret henüz ülkemizde yeterince yaygınlaşmamıştır, ancak, oldukça büyük bir potansiyele sahiptir. Özellikle işletme sermayesi az olan küçük ve orta ölçekli işletmeler için çok büyük fırsatlar sözkonusudur. İnternet teknolojisinin getirdiği hızlı bilgi iletişimi sayesinde işletmeler, işyerleri müşterilerine, tedarikçilerine daha hızlı ve kolay erişebilmekte ve çeşitli faaliyetlerinin maliyetini bu yolla azaltabilmektedir. İnternet sayesinde rekabet etme fırsatı yakalama, hatta rekabet üstünlüğü elde etme ihtimali ortaya çıkmıştır. Üstelik günümüzde bu fırsatları değerlendirememenin maliyeti eskisine göre çok daha fazladır. Gelişmekte olan ve genç nüfusa sahip olan bir Ülke olarak İnternet teknolojilerinden yararlanmak için çaba harcamanın da her zamankinden daha çok şimdi zamanıdır.

KAYNAKLAR

1 UNCITRAL, Model Law on Electronic Commerce, General Assembly Resolution 51/162 of 16 December 1996

2 Australia, “Electronic Commerce:Building the Legal Framework”, Report of the Electronic Commerce Expert Group to the Attorney General, 31 March 1998, http://www.law.gov.au/aghome/advisory/eceg/ecegreport.html

3
http://www.wa.gov/DIS/ISB/SITP/sp4.pdf

4 Arnaud Meunier, Compagnie IBM France, “The IBM Case: The Legal Frame for Electronic Commerce”, MED-ITN Electronic Commerce Workshop, 16-27 November 1998, Grenoble, Fransa

5 OECD Policy Briefs No.1-1997, http://www.oecd.org/publications/Pol_biref/9701_pol.htm

6 T.C. Ulaştırma Bakanlığı, TUENA, Altyapı Planlaması, Sonuçlar Özeti, Haziran 1998, s. 24

7 Timothy R., Fenoulhet, “The Regulatory Dynamics of the Information Society”, The Economics of the Information Society, (Ed.) Alain Dumort&John Dryden, OECD ve European Communities, 1997, sy. 9, 21-22

8 A European Initiative in Electronic Commerce, Communication to the European Parliament, the Council, the Economic and Social Committee and the Commission of the Regions, COM (97) 157, 1570471997, http://www.cordis.lu/esprit/src/ecomcom.htm

9 Prof. Dr. Murat Aşkar, “Türkiye’de Elektronik Ticaret” isimli sunuş. 27-28 Nisan 1998’de İstanbul’da İGEME-BİLTEN işbirliği ile yapılan “Ticarette Etkinlik ve Elektronik Ticaret” konulu uluslararası seminerde yapılmıştır.

10 Len Keeler, Cybermarketing, Amacom, New York City, 1995, s. 23

11 Lee Schlenker, Managing Electronic Business, MED-ITN Electronic Commerce Workshop, 16-27 November 1998, Grenoble, Fransa

12 Doç. Dr. Şule ÖZMEN, Marmara Üniversitesi İ.İ.B.F. İngilizce İşletme Bölümü

13 TÜBİTAK-BİLTEN tarafından hazırlanmıştır.

Related posts

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir